Kieszkowski Henryk (1821–1905), współzałożyciel i dyrektor Tow. Wzajemnych Ubezpieczeń, radny m. Krakowa, poseł na sejm. Ur. 10 V w Hruszatycach w ziemi przemyskiej, syn Stanisława, właściciela dóbr, członka Stanów Galicyjskich, i Marianny z Sigert von Sigertstein. Początkowo kształcił się w domu, w l. 1832–3 uczęszczał do gimnazjum w Samborze, następnie w Buczaczu, skąd w r. 1835 przeniósł się do Przemyśla. W l. 1840–4 studiował na politechnice w Wiedniu. W r. 1844, po skończeniu studiów, wrócił do kraju i gospodarował w dzierżawionych majątkach ziemskich (Dąbrówka, potem Bażanówka). Po śmierci ojca przypadł mu w udziale majątek Tarnawa Wyżna w pow. turczańskim, w którym osiadł dopiero w r. 1856. W r. 1845 ożenił się z Zofią Leszczyńską (ok. 1828–1917), córką Jana, właściciela dóbr Turzepole w Sanockiem. Dn. 15 VII 1848 r. został przewodniczącym komisji organizacyjnej Gwardii Narodowej obwodu sanockiego, a od 18 VIII 1848 r. był członkiem Rady Narodowej ziemi sanockiej. Z powodu niepowodzeń w gospodarce przeniósł się w r. 1858 do Krakowa.

K. zainteresował się wówczas jako członek od r. 1858 Tow. Gospodarczo-Rolniczego Krakowskiego sprawami gospodarczymi oraz pracą instytucji ubezpieczeniowych jako likwidator w l. 1859–60 prywatnego Pierwszego Austriackiego Tow. Ubezpieczeń w Wiedniu. W grudniu 1859 r. został korespondentem Izby Handlowo-Przemysłowej w Krakowie. W tym okresie włączył się również w kampanię prowadzoną przez F. Trzecieskiego o utworzenie polskiego towarzystwa ubezpieczeniowego. Dn. 1 III 1860 r., powołany został K. do komisji dla przerobienia statutu, w której pracował obok A. Potockiego, H. Wodzickiego i F. Paszkowskiego. Z inicjatywy K-ego odrzucono w komisji punkt zabraniający przyjmowania ubezpieczeń od włościan i miast. Po uzyskaniu koncesji na założenie towarzystwa w Krakowie, 20 XI 1860 r. K. został wybrany dyrektorem-referentem.

K. zaprowadził w towarzystwie sprawną administrację, a umiejętną propagandą przy pomocy broszur i pism wkrótce zyskał zaufanie społeczeństwa i osiągnął sumę 6 mil. złr. ubezpieczeń, od której zależało pełne ulegalizowanie instytucji. Działalność K-ego natrafiała na poważne trudności, gdyż bogate towarzystwa austriackie usiłowały utrącić towarzystwo krakowskie. Ponadto w r. 1863 władze zaatakowały Tow. Wzajemnych Ubezpieczeń, podejrzewając, że finansuje powstanie, przechowuje kwity Rządu Narodowego w kasie i wpisuje je jako gotówkę.

Dokonano nawet rewizji w budynku towarzystwa w poszukiwaniu broni. W rzeczywistości K. działał na rzecz powstania, udzielał budynku towarzystwa na kwatery i magazyny powstańcze oraz współorganizował wymarsze oddziałów do Królestwa. W l. 1865–9 K. uzupełnił istniejące działy towarzystwa ubezpieczeniem od gradobicia, życiowym i od wypadków, a w r. 1871 nawiązał stosunki z towarzystwami ubezpieczeniowymi w Królestwie Polskim, a następnie w Moskwie i na Śląsku.

Poza towarzystwem działał K. w organizowaniu instytucji gospodarczych w Galicji. W r. 1866 utworzył w Krakowie Kasę Oszczędności, którą w r. 1873 przejęło miasto, a K. został wówczas członkiem Wielkiego Wydziału Kasy. Zwracał również uwagę na sprawy kredytu dla drobnych posiadaczy: chłopów i rzemieślników, wyzyskiwanych i rujnowanych przez lichwiarzy. W r. 1870 K. założył pierwszą kasę zaliczkową dla powiatów krakowskiego i chrzanowskiego, a następnie przystąpił do organizacji kółek rolniczych w Galicji. Z inicjatywy K-ego powstało w Wiedniu Tow. dla Wzajemnego Rozdziału Szkód łączące 9 towarzystw ubezpieczeniowych opartych na wzajemności. Równocześnie zainicjował K. organizowanie w miastach ochotniczych straży pożarnych, zapewniając subwencję towarzystwa na zakup sprzętu. W r. 1864 dopomógł do utworzenia ochotniczej straży pożarnej w Krakowie.

K. interesował się również położeniem wielkiej własności i sprawą przechodzenia jej w obce ręce. W pracy pt. Kilka słów o obecnej sytuacji właścicieli dóbr ziemskich (Kr. 1880) proponował utworzenie stowarzyszenia ziemian, którego celem byłoby porządkowanie własności dóbr ziemskich obciążonych długami przez dostarczanie im kredytu, a w razie potrzeby parcelowanie tych dóbr. K. był ponadto członkiem wielu instytucji i komisji: w r. 1865 wiceprezesem oddziału krakowskiego I Powszechnego Stowarzyszenia Urzędników w Wiedniu, w r. 1868 cenzorem filii Galicyjskiego Akcyjnego Banku Hipotecznego w Krakowie; w r. 1873 był przewodniczącym Wydziału Związku Kredytowego Ziemskiego Krakowskiego. W l. 1876–90 był radnym m. Krakowa, początkowo należał do sekcji ekonomicznej, a w r. 1878 przeniósł się do skarbowej. W r. 1881 wybrany został radcą m. Krakowa i prezesem Koła Radzieckiego Rady Miejskiej. Zaproszony był również w r. 1876 przez ówczesnego prezydenta M. Zyblikiewicza w imieniu Wydziału Krajowego do narad nad położeniem materialnym kraju, a w r. 1878 wybrany posłem na sejm krajowy z większych posiadłości okręgu wyborczego sanockiego. W r. 1882 wszedł w skład Rady Nadzorczej Banku Krajowego i na wniosek K-ego bank stał się niejako centralną instytucją Towarzystw Zaliczkowych.

K. interesował się również historią sztuki. Należał do komitetu restauracji ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie w r. 1865, poważną sumę ofiarował na założenie Domu Matejki. Ponadto wydał z własnych funduszy pracę Jana Wincentego Smoniewskiego „O kościołach kolegiackich w Krakowie” (Kr. 1868) i tegoż „Wiadomości historyczno-statystyczne o kościele archiprezbiterialnym N. Panny Marii w Krakowie” (Kr. 1868). Tow. Wzajemnych Ubezpieczeń obchodziło w r. 1886 uroczysty jubileusz 25-lecia działalności i równocześnie wyraziło uznanie dla ćwierćwiekowej działalności K-ego. Urzędnicy utworzyli fundację na rzecz wdów i sierot p. n. Stowarzyszenie Wzajemnej Pomocy Agentów Tow. Wzajemnych Ubezpieczeń imienia H. K-ego. Tow. Rolnicze Krakowskie mianowało K-ego członkiem honorowym, a Rada m. Krakowa i Rada m. Sanoka obywatelem honorowym tych miast.

W r. 1892 K. opracował statut emerytalny i kasy zapomogowej dla urzędników towarzystwa, a w r. 1895 wydał pracę pt. Dział ubezpieczeń na życie, jego powstanie, rozwój i ćwierćwiekowa działalność 1869–1894 (Kr. 1895). W r. 1897 wykrycie poważnej defraudacji w Tow. Wzajemnych Ubezpieczeń wykazało konieczność reformy administracji, K. jednak nie czuł się już na siłach podjęcia jej i złożył swoją rezygnację. Dla pokrycia strat spowodowanych defraudacją ofiarował swoją pensję emerytalną i oddał mieszkanie pozostawione mu dożywotnio. Na uroczystym pożegnaniu Rada Nadzorcza Towarzystwa nadała mu godność dożywotniego kuratora towarzystwa. K. wycofał się z życia publicznego, w l. 1898–1900 spisał swój pamiętnik będący przyczynkiem do historii Tow. Wzajemnych Ubezpieczeń. Zmarł 12 III 1905 r. w Krakowie. K. miał dziesięcioro dzieci, z których syn Czesław był naczelnikiem wydziału ubezpieczeń w towarzystwie, Bogusław starostą w Samborze, córka Helena poślubiła architekta Tomasza Prylińskiego.

Boniecki; Uruski; – Doerman A., Towarzystwo Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie 1861–1911. Księga pamiątkowa półwiekowej działalności, Kr. 1911 (fot.); Jubileusz Tow. Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie 1861–1911, Kr. 1911; Kraków Mickiewiczowi. Praca zbiorowa pod red. D. Rederowej, Kr. 1956 s. 78; Mrazek J., Monografia Tow. Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie, Kr. 1886; tenże, Opis obchodu uroczystości jubileuszowych Tow. Wzajemnych Ubezpieczeń, Kr. 1887; Tarnowski S., H. K., „Przegl. Pol.” 1905 t. 156 s. 143–6; – Chłędowski K., Pamiętniki, Wr. 1951 I; Kalita K., Ze wspomnień krwawych walk, Lw. 1913 s. 9, 11, 24; Mieroszewscy Sobiesław i Stanisław, Wspomnienia lat ubiegłych, Wyd. H. Barycz, Kr. 1964; Stenograficzne sprawozdania sejmowe z piątej sesji czwartego periodu sejmu krajowego Królestwa Galicji i Lodomeryi wraz z W. Ks. Krakowskim w r. 1882, Lw. 1882 s. 671; – „Czas” 1887 nr 120, 121, 1905 nr 59, 62–3; „Głos Narodu” 1917 nr 69 wyd. popołudniowe; Kalendarz krakowski J. Czecha, 1877 s. 68, 1906 s. 88; „Tyg. Ilustr.” 1905 nr 13 s. 225; – Arch. m. Krakowa: Protokoły obrad Rady Miejskiej 1878 s. 571, 1881 s. 579, 1886 s. 589; B. Jag.: rkp. 6509 IV t. 49; B. Ossol.: rkp. 6793 II, 5942 I; B. PAN w Kr.: rkp. 2159 t. 8; Pamiętnik H. K-ego oraz materiały K. Rollego w zbiorach Redakcji PSB.

Irena Homola